Onlangs was ik hard aan het werk met allerlei afspraken, taken en to-do lijstjes. Ik wilde nog van alles af hebben, want de week was bijna voorbij. Nog één dag na vandaag, en dan zou het weekend beginnen. Halverwege de middag stelde ik een cliënt een nieuwe afspraak voor: 'Over twee weken weer op donderdag om 14:30 uur?' 'Donderdag?', zei ze, 'Dínsdag zul je bedoelen!' Wat? Was het dinsdag? Niet te geloven! Maar ze had echt gelijk.
Ik had de hele dag in de veronderstelling geleefd dat het donderdag was. Nou kan je er van alles van vinden hoe ik het voor elkaar heb gekregen om me zo ontzettend te vergissen, maar wat mij vooral van dit voorval is bijgebleven is dat het dus mogelijk is om een gedachte voor waar aan te nemen, terwijl de feiten duidelijk iets anders bewijzen. Ik had alleen niet de moeite genomen om die feiten te checken. Ik was blind aan het varen op een overtuiging/gedachte/mening die alleen in mijn hoofd bestond. En al mijn handelingen waren gebaseerd op die overtuiging.
Je snap waarschijnlijk al waar ik heen wil. Ons hoofd zit vol met overtuigingen, meningen en gedachten die wij voor waarheid aannemen, zonder dat we de feiten hebben gecheckt. En dan blijkt dat we helemaal niet zo goed zijn in objectief een mening vormen, maar dat onze gedachten altijd gekleurd zijn door eerdere ervaringen, onzekerheden, gevoelens, angsten en noem maar op. Kortom, we maken nogal eens denkfouten.
En omdat we weten dat onze gedachten de basis vormen van hoe we ons voelen én hoe we ons gedragen, is het best een goed idee om die denkfouten eens van dichtbij te gaan bekijken.
Ik heb een aantal veel voorkomende denkfouten voor je op een rijtje gezet, geïnspireerd door het boek 'Denk je sterk' van Fred Sterk (what's in a name?) en Sjoerd Swaen.
Zwart-witdenken. De naam zegt het eigenlijk al. Bij deze denkfout ben je geneigd om eigenschappen en omstandigheden in te delen in een alles-of-nietscategorie. 'Ik ben lelijk'. 'Dat rapport dat ik geschreven heb, is slecht'.
Etiket plakken. Bij deze denkfout betrek je dingen op jezelf als persoon in plaats van op je gedrag. Als je een fout hebt gemaakt, zeg je 'Dat heb ik weer, ik ben ook hopeloos'. Als iemand kritiek heeft op je werk, denk je 'Ik kan ook niks.'
Mentaal filteren. Hierbij zet je een neutrale of zelfs positieve ervaring om in een negatieve ervaring. Je krijgt een compliment, maar jij denkt dat de ander het alleen maar zegt om aardig gevonden te worden. Of je vindt het compliment waardeloos omdat je denkt dat hij helemaal niet weet waar hij over praat.
Gedachtelezen. Je denkt te weten wat andere mensen over je denken, maar het is eigenlijk nooit positief. 'Hij denkt vast dat ik het niet kan.' 'Ze zullen me wel raar vinden.'
Emotioneel redeneren. Bij deze denkfout baseer je je gedachten op hoe je je voelt. Je vóelt je lelijk, dus je denkt dat je lelijk bént. Je vóelt je onzeker over een taak, dus je dénkt dat je het niet kan.
Er zijn nog meer soorten denkfouten, maar de vijf die ik hier heb opgeschreven zijn al een mooi begin.
Kun je je voorstellen dat deze fouten in je denkpatroon ook gevolgen hebben voor hoe je je voelt en hoe je je gedraagt? Als je denkt dat iemand je niet aardig vindt, stel je je heel anders op in het contact met die persoon dan wanneer je zou denken dat iemand je graag mag. Als je bij iets wat je nog nooit gedaan hebt twijfelt hoe je het aan moet pakken en op basis daarvan concludeert dat je het waarschijnlijk niet zal kunnen, is de kans groot dat je er niet eens aan begint.
Wat je vooral goed voor ogen moet houden is het volgende: gedachten zijn geen feiten. Ik dácht dat het donderdag was, maar het was dinsdag. Je dénkt dat je waardeloos bent, maar er zijn allerlei dingen waar je heel goed in bent. Je dénkt dat je in je proeftijd ontslagen wordt, maar je kunt niet de toekomst voorspellen.
Maak er voor jezelf eens een spelletje van. Probeer zoveel mogelijk gedachten te 'vangen' en probeer te ontdekken welke denkfout er in zit. Het kunnen zelfs meerdere denkfouten tegelijk zijn. En kijk of je er dan een gedachte voor in de plaats kan zetten die gebaseerd is op feiten.
Je zult merken dat je bij het formuleren van die meer positieve gedachte je al beter gaat voelen. Hoe vaker je een gedachte 'vangt' en omzet naar een gedachte die gebaseerd is op feiten, hoe makkelijker het gaat. En hoe beter jij je gaat voelen. En dat maakt het absoluut de moeite waard!