Ik spreek een nieuwe cliënt. Ze zit in elkaar gedoken en moedeloos in de stoel tegenover me. Vol twijfels aan zichzelf, aan de keuzes die ze heeft gemaakt en met weinig vertrouwen in de toekomst. Ze is het zat om zichzelf telkens weer in tranen en in zak en as te vinden, te slikken en weer door te gaan, wetende dat het onderliggende probleem niet is opgelost.
Het is de hoogste tijd om actie te ondernemen.
Een half jaar later is ons laatste gesprek. Tegenover me zit een zelfverzekerde, sprankelende en energieke vrouw. Wat een verschil met die eerste keer, wat een transformatie! Dat vindt ze zelf ook.
“Weet je, Eva”, zegt ze, “één van de belangrijkste inzichten die ik heb gekregen is dat het niet altijd wáár is wat ik denk.”
Inwendig zit ik te juichen op mijn stoel, want ik vind dat één van de belangrijkste dingen die je kunt leren. We gaan er vaak vanuit dat onze gedachten de waarheid zijn, maar als je alles wat er in je hoofd gebeurt voor zoete koek slikt, zonder te ‘fact checken’, kan dat leiden tot een spiraal van vervelende gevoelens en gemiste kansen.
We zijn namelijk een meester in het maken van denkfouten. De een wat meer dan de ander, maar niemand ontkomt eraan.
Dus wil je die ondermijnende gedachten en de vervelende gevoelens die daaraan vastzitten voorkomen en de negatieve spiraal doorbreken, dan is het wel handig als je die denkfouten kunt herkennen.
Daarom zal ik een paar veelvoorkomende gedachtenkronkels met je doornemen.
1. Zwart-witdenken. De naam zegt het eigenlijk al. Bij deze denkfout ben je geneigd om eigenschappen en omstandigheden in te delen in een alles-of-nietscategorie. 'Ik heb niet voldoende ervaring. 'Dat rapport dat ik geschreven heb, is slecht'.
2. Etiket plakken. Bij deze denkfout betrek je dingen op jezelf als persoon in plaats van op je gedrag. Als je een fout hebt gemaakt, zeg je 'Dat heb ik weer, ik ben ook eigenlijk ongeschikt hiervoor'. Als iemand kritiek heeft op je werk, denk je 'Ik kan ook niks.'
3. Mentaal filteren. Hierbij zet je een neutrale of zelfs positieve ervaring om in een negatieve ervaring. Je krijgt bijvoorbeeld een compliment, maar jij denkt dat de ander het alleen maar zegt om aardig gevonden te worden. ‘Wat wil ze van me?’ Of je vindt het compliment waardeloos omdat je denkt dat de ander niet weet waar hij over praat: ‘Dat kan hij wel leuk zeggen, maar wat weet hij er nou van?’
4. Gedachtelezen. Je denkt te weten wat andere mensen over je denken, maar het is eigenlijk nooit positief. 'Hij denkt vast dat ik het niet kan.' 'Ze zullen me wel raar vinden.' ‘Ze vindt vast dat ik niet geschikt ben.’
5. Emotioneel redeneren. Bij deze denkfout baseer je je gedachten op hoe je je voelt. Je vóelt je tekortschieten, dus je denkt dat je ook echt niet goed genoeg bent. Je vóelt je onzeker over een taak, dus je dénkt dat je het niet kan.
Herken je een paar denkfouten? No problem, we maken ons er allemaal weleens schuldig aan. Pasgeleden nog zei ik tegen iemand 'Je zult me wel een zeurpiet vinden, maar...' Typisch gevalletje van gedachtelezen.
Kun je je voorstellen dat deze fouten in je denken ook gevolgen hebben voor hoe je je voelt en hoe je je gedraagt? Als je denkt dat iemand je niet aardig vindt, stel je je heel anders op in het contact met die persoon dan wanneer je zou denken dat iemand je graag mag. Als je twijfelt aan hoe je iets moet aanpakken en op basis daarvan concludeert dat je het waarschijnlijk niet kan, is de kans groot dat je er niet eens aan begint.
Maar gedachten zijn geen feiten.
Het zijn interpretaties, op basis van dingen die je eerder hebt meegemaakt, je huidige stemming en wat er om je heen gebeurt. Gedachten zijn NIET de waarheid.
Realiseer je dat je je gedachten niet bént, maar dat je je gedachten hébt.
Dat betekent dat je altijd een keuze hebt. Wil ik er iets mee, moet ik er iets mee of kan ik deze gedachte gewoon naast me neerleggen?
Het zal je verbazen hoe vaak dat laatste het geval is...