Mijn blogs en filmpjes gaan over het algemeen over zaken als onzekerheid, de angst om door de mand te vallen, perfectionisme en interne dialogen, die ik vaak benoem als papegaaien op je schouder. Al die onderwerpen komen vanuit één centraal thema: het impostor syndrome. In Nederland wordt naast deze Engelse term ook wel het woord bedriegerscomplex of oplichtersfenomeen gebruikt.
Al die thema's waar ik het telkens over heb, zijn ook precies de dingen waar het impostor syndrome over gaat. Het is geen medische diagnose, maar een soort verzameling van persoonlijkheidstrekken. We hebben het over impostorgevoelens als je het idee hebt dat je een beeld van jezelf neerzet dat eigenlijk niet klopt. Successen en prestatie schrijf je toe aan geluk, omstandigheden of anderen, en niet aan jezelf. Je bent bang dat je op een dag ontmaskerd zult worden als bedrieger doordat je een fout maakt of onder de maat presteert. Daarom leggen de meesten de lat meestal genadeloos hoog voor zichzelf (of overdreven laag). Als ze moeten presteren, worden ze bang en beginnen ze aan zichzelf te twijfelen. Ze horen altijd dat stemmetje in hun hoofd: wanneer ontdekt iedereen dat ik eigenlijk helemaal niets kan? Hoe goed ze hun werk ook doen, hoeveel diploma’s of complimenten ze ook binnenhalen, ze zijn voortdurend bang door de mand te vallen omdat ze hardnekkig twijfelen aan hun eigen kwaliteiten. Veel impostors gaan met hun angst/onzekerheid om door zich overdreven voor te bereiden. Dat werkt dan uitstekend: ze slagen vaak prima in hun opzet en worden door anderen geprezen. Maar impostors zijn alleen tijdelijk opgelucht als iets goed is gelukt. In hun ogen bevestigt elk succes dat ze een bedrieger zijn en wordt de angst voor ontmaskering alleen maar groter. 'Ik ben er nu goed mee weggekomen, maar dat gaat me vast niet nog een keer lukken.' Een hele vervelende cirkel, dus.
Onlangs praatte ik met iemand over dit bedriegerscomplex. Laat ik haar Marieke noemen. Marieke gaf aan dat ze het zeker herkende maar er niet zoveel stress van had.
Dat klinkt natuurlijk prachtig, maar toen we erover doorpraatten, bleek het helemaal niet zo gunstig te zijn als je zou denken. Ze vertelde dat ze eigenlijk wel de neiging had om altijd voor de veilige keuzes te gaan. In haar nieuwe baan merkt ze dat ze minder haar nek uitsteekt, minder stellig is en eerder denkt 'O help, kan ik dat wel?'
En dat is nou precies wat er gebeurt als je in die impostorcirkel zit.
We zijn zó gewend om naar die papegaaien op onze schouders te luisteren, dat we ogenblikkelijk ons gedrag gaan aanpassen. Liever je mening wat afzwakken, je aanpassen aan de rest of je nek niet uitsteken. Alles om dat vervelende gevoel van twijfel, onzekerheid of de angst om door de mand te vallen maar niet te voelen. En ja, dan ervaar je weinig stress van het impostor syndrome. Dat klopt.
Begrijp me niet verkeerd, het is heel menselijk om te proberen vervelende gevoelens weg te krijgen. Dat doen we allemaal. En normaal gesproken is daar helemaal niets mis mee. Als ik hoofdpijn heb, ga ik ook kijken waar het vandaan komt en dan passende maatregelen nemen (bijvoorbeeld rust nemen, schouders ontspannen, stressbron opsporen of als het niet anders kan: paracetamol). Als ik verdrietig ben, ga ik ook troost zoeken bij mijn man. Want ik wil me liever niet zo voelen. Logisch. Maar in dit geval kun je je afvragen of je jezelf wel een plezier doet met het wegnemen van die impostorgevoelens. Want op deze manier gaat dat bedriegerscomplex wel een grote rol spelen in je gedrag, je keuzes, je manier van werken, je relaties met anderen of zelfs je carrière. Wil je dat wel echt?
Het lastige is dat we ons gedrag vaak zo automatisch aanpassen, dat je het zelf amper meer doorhebt. Pas als je er eens bij gaat stilstaan, als je de tijd neemt om er echt over na te denken, als je er met iemand over in gesprek gaat, pas dan kom je tot de ontdekking dat je misschien geen stress ervaart van dat impostor syndrome, maar dat je er wel degelijk last van hebt en dat het echt wel een behoorlijke rol speelt in je leven.
En dan heb je een beslissing te nemen.
Laat je het zoals het is en neem je genoegen met een 'kleinere' versie van jezelf, of is het tijd voor actie? Laat je je leven bepalen door angst of wil je liever zelf aan het stuur staan?
Kom er gerust eens over praten met mij. In een gratis gesprek, waarin ik je gelijk minstens drie tips en inzichten geef hoe je zelf de controle weer kunt terugpakken.
Je hebt niets te verliezen, alleen een wereld te winnen.
Zie ik je binnenkort?